Tinh thần võ sĩ đạo Samurai: Biểu tượng trong văn hóa Nhật Bản

Tinh thần võ sĩ đạo cùng với biểu tượng Samurai là một trong những đặc trưng văn hóa của xứ Phù Tang được cả thế giới ngưỡng mộ. Tinh thần này luôn được nhắc tới như một triết lý sống và cũng là cội nguồn sức mạnh to lớn nhằm nâng đỡ con người Nhật Bản mạnh mẽ đứng dậy từ đống đổ nát của chiến tranh. Mặc dù ngày nay trong xã hội hiện đại, tầng lớp Samurai không còn giữ được vị trí vốn có nhưng lòng dũng cảm, sự trung thành cũng như những phẩm chất tốt đẹp mà tinh thần võ sĩ đạo mang lại vẫn luôn được đề cao trong văn hóa truyền thống của Nhật Bản. 

Lịch sử của Samurai Nhật Bản

Trong thời kỳ phong kiến, Nhật Bản là quốc gia sở hữu đến 20% là đất nông nghiệp. Điều này dẫn đến những cuộc chiến tranh giữa các bộ tộc nhằm tranh chấp đất nông nghiệp. Xuất phát từ những cuộc chiến này, tầng lớp Samurai với mục đích bảo vệ, phục vụ những tầng lớp như chủ đất để tranh đoạt đất đai. Đổi lại, họ sẽ được nhận đất và chức vụ theo năng lực cống hiến.

Theo truyền thuyết, năm 660 trước công nguyên, Jimmu Tenno trở thành chủ soái của các bộ tộc hiếu chiến. Ông đã đưa bộ tộc này từ Kyushu chinh phục vùng Kinki và tạo nên triều đại Yamato. Về sau, bộ tộc này đã không ngừng tấn công vào các quốc gia ở châu Á như Hàn Quốc, Trung Quốc. Theo lịch sử ghi nhận, các chiến binh Yayoi xa xưa chính là những nhân tố chính của samurai sau này ở Nhật Bản.

Tầng lớp Samurai ngày càng được biết đến nhiều hơn từ cuộc chiến tranh giành đất giữa 3 bộ tộc lớn: Minamoto, Taira và Fujiwara. Tuy nhiên, cho đến năm 1876, Hoàng đế Minh Trị đã ban hành lệnh phế đao, từ đó các samurai bị tước đi quyền mang kiếm và nghề nghiệp của mình. Như vậy, sau gần 1000 năm tồn tại, các Samurai đã mất đi vị trí đặc biệt trong xã hội Nhật Bản. 

Samurai và tinh thần võ sĩ đạo trong văn hóa Nhật Bản

Trong tiếng Nhật, “Samurai” có nguồn gốc từ “saburau” – nghĩa là bảo vệ, phục vụ các lãnh chúa. Các chiến binh Samurai được đào tạo để hội tụ những kỹ năng chiến đấu tối thượng bởi mỗi một Samurai chỉ trung thành và phục vụ một vị lãnh chúa. Đặc biệt, một điều khiến người ta khâm phục về lòng trung thành của các Samurai chính là khi người chủ tướng lâm nguy, dẫn tới cái chết thì những Samurai này sẽ thành các Ronin (lãng nhân), bỏ đi lang thang và suốt đời làm nghề tay chân như bốc vác, thợ mộc, cày ruộng,… tuyệt nhiên không cầm kiếm phục vụ một ai khác nữa. Một số Samurai còn mổ bụng tự sát theo chủ nhân.

Đến khoảng giữa thế kỷ 9, khái niệm võ sĩ đạo (Bushido) bắt đầu bùng nổ mạnh mẽ và nổi bật với một triết lý sống hay tư tưởng chủ đạo mà các samurai Nhật Bản phải nhất nhất tuân theo. Ban đầu, tinh thần này chỉ áp dụng với các chiến binh thường nhưng về sau nó đã trở thành một bộ luật nổi tiếng từ thời phong kiến.

Theo tinh thần võ sĩ đạo (Bushido), có 7 đức tính chính mà các samurai nhất định phải rèn luyện để luôn ứng xử đúng mực, bao gồm: công bằng, nhân từ, chân thành, can đảm, vâng phục, đề cao danh dự, tận tâm. Những nguyên tắc “bất di bất dịch” bất kỳ một võ sĩ đạo Nhật Bản nào cũng phải ghi nhớ và tuân thủ.

Theo lịch sử thời đại ghi nhận, Samurai đã tồn tại ở Nhật Bản hơn 700 năm. Thông thường, Samurai sẽ là con trai của những gia đình giàu có hay tầng lớp trung lưu, chức sắc trong triều đình. Khác hoàn toàn với các ninja nhận đánh thuê cho bất kỳ ai trả tiền, Samurai chỉ là thuộc hạ của lãnh chúa và họ chỉ trung thành với duy nhất một người. 

Trang phục và vũ khí của các Samurai

Về trang phục

Trang phục chủ đạo của các Samurai Nhật Bản là Kimono. Tuy nhiên, khác với sự cầu kỳ của bộ kimono truyền thống, trang phục dành cho các võ sĩ đạo Samurai chỉ bao gồm 2 lớp và lược bỏ hầu hết những chi tiết rườm rà.

Ngoài ra, điểm khác biệt lớn nhất trong trang phục Kimono dành cho các Samurai nằm ở chất liệu vải. Chất vải dùng để may Kimono cực kỳ thoáng mát, nhẹ nhàng và có khả năng thấm hút mồ hôi tốt, đồng thời toát lên sự sang trọng, quyền quý, đẳng cấp, đúng với tinh thần võ sĩ đạo. 

Trong chiến đấu, các Samurai thường mặc bộ áo giáp với trọng lượng khoảng 15 – 20kg. Điểm xuyết trên bộ trang phục ra trận này là hoa văn thể hiện khí chất mạnh mẽ của tinh thần võ sĩ đạo. Theo đó, hai loại áo giáp phổ biến dùng cho các Samurai là Do Maru và Yoroi. Trong đó, bộ Do Maru thường sử dụng cho lính bộ vì trọng lượng không quá nặng, còn Yoroi được trang bị cho kỵ binh, bao gồm mũ sắt và bộ bảo vệ vai.

Khoác lên mình bộ giáp nặng trĩu, các Samurai vẫn phải hoạt động hết sức linh hoạt và nhạy bén trong mọi trường hợp. Điều này cho thấy sự kiên cường và khả năng đáng khâm phục trong tinh thần võ sĩ đạo Samurai.   

Về vũ khí

Vũ khí đặc trưng và phổ biến nhất của các Samurai Nhật Bản là thanh kiếm Katana. Chúng được thiết kế với chiều dài khoảng 60cm, phần tay cầm vừa vặn, đảm bảo sự thoải mái nhất cho các võ sĩ khi ra trận. Bên cạnh đó, vũ khí Odachi được biết đến là loại kiếm thường mà các Samurai dùng để tấn công tầm xa lúc cưỡi ngựa. 

Ngoài vũ khí chính là kiếm Katana thì Wakizashi được tôn là thanh kiếm danh dự của các Samurai. Tuy nhiên, vũ khí này không dùng trong quá trình chiến đấu mà chủ yếu được sử dụng để chặt đầu kẻ nào bại trận. 

Không chỉ có Wakizashi, dao găm Aikuchi cũng được xem là một loại vũ khí đoản kiếm đại diện cho danh dự của các nữ Samurai. Vũ khí này thường được trang bị bên người nhằm phục vụ việc tự sát để bảo toàn danh dự cũng như trinh tiết của bản thân.

Những đức tính làm nên tinh thần võ sĩ đạo của Samurai Nhật Bản

Tinh thần võ sĩ đạo Samurai Nhật Bản với những nguyên tắc và yêu cầu khắc nghiệt sẽ thử thách ý chí cũng như lòng can đảm của các chiến binh. Đất nước Nhật Bản thời trung cổ đã đề ra 7 nguyên tắc đạo đức mà tất cả các Samurai bắt buộc phải tuân theo. Đây đều là những nguyên tắc phản ánh tinh thần võ sĩ đạo với những giá trị cốt lõi là trung thực, tự trọng và chính trực. Cụ thể:

Gi (義) – Công lý

Công lý chính là nguyên tắc đạo đức hàng đầu mà võ sĩ Samurai phải tuân theo. Đối với họ, việc đánh giá danh dự và công lý phải rõ ràng, phân định rạch ròi trắng đen. Niềm tin vào bản thân và lẽ phải chính là kim chỉ nam dẫn lối cho các Samurai bước đi trên con đường công lý. 

Samurai luôn đặt lòng tự trọng và danh dự lên trên tiền bạc, không cho phép bản thân bị cám dỗ bởi những ham muốn, tham vọng. Đồng thời luôn đề cao tinh thần chính nghĩa, hành động vì lẽ phải, chống lại các thế lực tàn bạo, xấu xa. 

Jin (仁) – Nhân từ

Lòng nhân từ được xem là biểu hiện cao quý nhất của tinh thần võ sĩ đạo Nhật Bản. Một chiến binh Samurai chân chính phải là người có tấm lòng bao dung, độ lượng với tất cả mọi người và đặc biệt là sẵn sàng tha thứ cho kẻ thù khi cần thiết.

Tinh thần võ sĩ đạo còn hướng các Samurai đến vẻ đẹp trượng nghĩa, coi sức mạnh là một vũ khí chung, tuyệt nhiên không phải lợi ích hay ân oán cá nhân. Có thể nói, lòng nhân từ là vũ khí mạnh nhất giúp Samurai chiến đấu chống lại các thế lực xấu xa, đồng thời sẵn sàng giúp đỡ những con người yếu đuối. 

Yu (勇) – Can đảm

Can đảm cũng là một tinh thần cốt yếu của các Samurai. Hay nói cách khác, họ là người mang khí chất anh hùng nhưng không mù quáng. Ngược lại, sự can đảm sẽ song hành cùng với lý trí sáng suốt, mạnh mẽ, luôn thận trọng thay vì sợ hãi.

Đặc biệt, người Nhật cũng quan niệm cái chết không đáng sợ. Tuy nhiên, chết trong danh dự hay ô nhục mới là điều quan trọng. Cái chết đối với Samurai Nhật Bản phải là cái chết đẹp đẽ và danh dự, bởi “đó là sự can đảm thật sự để sống khi đáng sống, và chỉ chết khi thật sự phải chết”. Hay nói cách khác, một cái chết có ý nghĩa sẽ hơn một cuộc đời sống vô nghĩa.

Ray (礼) – Tôn trọng

Sự tôn trọng trong tinh thần võ sĩ đạo được xem là phẩm chất cao quý giúp các Samurai nhận được sự kính nể từ kẻ thù. Một chiến binh Samurai phải luôn tâm niệm rằng “lịch sự cao nhất chính là tôn trọng”. 

Là một Samurai chân chính, họ không cần phải tàn nhẫn để thị uy sức mạnh. Ngược lại, tất cả hành động phải luôn xuất phát từ sự tôn trọng dành cho mọi người, thậm chí là kẻ thù. Bởi lẽ, khi đánh mất sự tôn trọng thì các Samurai sẽ nghĩ bản thân cũng chẳng khác gì loài vật.

Makoto (誠) – Sự chân thành

Sự chân thành cũng là một nguyên tắc quan trọng của tinh thần võ sĩ đạo mà các Samurai cần phải gìn giữ. Họ tâm niệm, lời nói không cần nhiều mà thông qua các hành động thiết thực để chứng minh sự chân thành của bản thân.

Đặc biệt, các Samurai phải luôn giữ đúng lời hứa của bản thân. Một lời đã nói ra nhất định sẽ đi cùng với tính trách nhiệm cao. 

Meyё (名誉) – Danh dự

Danh dự được xem là phẩm chất quan trọng mà các Samurai vô cùng tự hào và họ sẵn sàng bảo vệ bằng mọi giá. Đối với họ, ý thức về nhân phẩm đã thấm nhuần trong tư tưởng, bởi họ luôn tâm niệm rằng “mất danh dự giống như một vết sẹo trên cây mà theo thời gian thay vì giúp cây phát triển lại làm cho nó còi cọc hơn”. 

Tinh thần võ sĩ đạo đã hình thành cho các Samurai đức tính tự chịu trách nhiệm về mọi hành động của bản thân. Khi danh dự hay lòng tự trọng bị tổn hại thì cái chết chính là hành động minh chứng cho sự trong sạch của tâm hồn.

Chu gi (忠義) – Tận tâm

Nguyên tắc cuối cùng trong tinh thần võ sĩ đạo mà các Samurai cần phải có đó là sự tận tâm. Bởi tận tâm chính là cách thể hiện sự trung thành của các Samurai trong những cuộc xung đột về lợi ích. Các võ sĩ đạo phải có ý thức chịu trách nhiệm cho mỗi hành động của bản thân bằng tất cả sự tận tâm, không màng vụ lợi. 

Những điểm nổi bật trong tinh thần võ sĩ đạo Nhật Bản

Tinh thần võ sĩ đạo Nhật Bản còn biểu hiện thông qua những biểu tượng cũng như nghi thức truyền thống.

Bushido – biểu tượng danh giá của Samurai

Theo sử sách ghi lại, các Samurai không chỉ là người bảo vệ hay lính đánh thuê mà họ còn là thuộc hạ của các lãnh chúa, sống và chiến đấu theo giá trị tư tưởng của người võ sĩ đạo, còn gọi là Bushido.

Theo đó, Bushido bao gồm các quy tắc không chính thức mà tất cả chiến binh Samurai phải tuân theo. Tinh thần này đã thay đổi theo suốt chiều dài phát triển của lịch sử của Nhật Bản. Đến thế kỷ 17, Bushido mới chính thức được viết ra thành các nguyên tắc “bất di bất dịch”.

Đức tính quan trọng nhất được đề cập đến trong Bushido đó là trung thành tuyệt đối với vị lãnh chúa. Các chiến binh Samurai sẽ chiến đấu đến chết để bảo vệ chủ nhân, thậm chí là tuyệt mệnh nếu họ cảm thấy hổ thẹn với chủ nhân. Samurai cũng có nhiệm vụ báo thù nếu danh dự của chủ nhân bị tổn hại hoặc khi chủ nhân bị sát hại.

Nghi thức đáng sợ Seppuku

Như đã đề cập, danh dự là điều quý giá và quan trọng nhất đối với các Samurai. Họ sẽ tự sát khi nhiệm vụ được giao bị thất bại hay vi phạm tinh thần Bushido. Theo đó, tự sát đã trở thành một nghi thức mang tên Seppuku. Đây là một nghi thức mà Samurai cho rằng sẽ khôi phục lại danh dự của mình đối với chủ nhân. 

Khi nhận hình phạt Seppuku, Samurai sẽ phải tắm rửa sạch sẽ và mặc trang phục là áo dài trắng. Dụng cụ để thực hiện nghi thức này bao gồm một thanh kiếm ngắn wakizashi hoặc một con dao tanto bọc giấy. Sau đó, Samurai sẽ dùng con dao và cắt mở dạ dày của mình theo chiều từ trái sang phải. Một Samurai đứng sau thực hiện hành động daki-kubi – một nhát chém gần như đứt hẳn đầu của samurai tự mổ bụng.

Katana Catch – tuyệt kỹ bắt kiếm bằng tay không 

Một trong những kỹ thuật làm nên tên tuổi của các Samurai Nhật Bản là khả năng bắt được kiếm của đối phương bằng tay không. Thế nhưng, kỹ thuật này có vẻ như mang tính huyền thoại hơn là thực tế, bởi không bàn tay nào của con người có tốc độ siết nhanh lực trượt của lưỡi kiếm.

Lễ hội Samurai Nhật Bản

Định kỳ hằng năm, khi hoa anh đào nở rộ, người dân Nhật Bản sẽ tổ chức lễ hội Samurai để tưởng nhớ đến các chiến binh cũng như gợi nhắc về tinh thần võ sĩ đạo. Lễ hội được tổ chức với quy mô lớn và nhận được sự tham gia của hơn 1000 người đến từ các tỉnh khác nhau. Họ sẽ cùng nhau mặc những bộ cổ phục Samurai thời Chiến Quốc và tụ tập ở lâu đài Maizuru. Hoạt động phổ biến diễn ra trong lễ hội này là tổ chức cuộc thi cho các tiểu đoàn hoặc các cô gái cùng các cuộc diễu hành lớn trên phố.

Có thể thấy, biểu tượng Samurai không chỉ là đại diện cho một giai cấp của một thời kỳ lịch sử mà còn tượng trưng cho ý chí và tinh thần quật cường của con người Nhật Bản. Cho đến nay, Samurai vẫn là một hình ảnh đầy tự hào, là biểu tượng cho tinh thần võ sĩ đạo bất khuất theo thời gian. Mặc dù trong thời hiện đại, Samurai không còn tồn tại nhưng tinh thần ấy vẫn luôn trường tồn vĩnh cửu, là kim chỉ nam cho con người Nhật Bản trong cuộc sống. Theo dõi VJ Links – Du lịch Việt Nhật để biết thêm nhiều thông tin về đất nước mặt trời mọc!